موتور خودرو هنگام کار گرمای زیادی تولید می‌کند و اگر این گرما کنترل نشود، می‌تواند به قطعات داخلی آسیب برساند. درجه آب موتور یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که نشان می‌دهد مایع خنک‌کننده در چه وضعیتی است و آیا دما در حد استاندارد قرار دارد یا خیر.
سیستم خنک‌کننده با گردش مایع (آب و ضدیخ) دمای موتور را در محدوده مناسب نگه می‌دارد تا عملکرد بهتر، مصرف سوخت کمتر و طول عمر بالای قطعات تضمین شود. در مقابل، بالا رفتن بیش از حد دما می‌تواند باعث جوش آوردن، خرابی واشر سرسیلندر و کاهش کارایی موتور شود.
منظور از درجه آب موتور چیست؟
«درجه آب موتور» همان دمای مایع خنک‌کننده داخل موتور است که روی آمپر دمای آب نمایش داده می‌شود.
این مایع گرمای تولیدشده در موتور را جذب کرده و به رادیاتور می‌فرستد تا خنک شود.
اگر دما خیلی پایین باشد، موتور دیر گرم می‌شود و کارایی کاهش می‌یابد؛ اگر هم خیلی بالا برود، خطر جوش‌آوردن و آسیب به موتور وجود دارد.
محدوده نرمال درجه آب موتور خودرو چقدر است؟
به‌طور کلی دمای نرمال آب موتور بین ۸۵ تا ۱۰۵ درجه سانتی‌گراد است. وقتی عقربه آمپر روی وسط یا کمی بالاتر قرار دارد، یعنی موتور در وضعیت عادی کار می‌کند.
اگر دما بالاتر از این حد برود، خطر جوش آوردن و آسیب به موتور وجود دارد؛ دمای پایین‌تر از حد معمول هم باعث افزایش مصرف سوخت و افت عملکرد می‌شود.
محدوده نرمال دمای موتور در خودروهای ایرانی
در خودروهای پرکاربرد داخلی مثل پراید، پژو، سمند، تیبا و دنا، دمای معمول بین ۸۵ تا ۹۵ درجه سانتی‌گراد است.
در این حالت عقربه آمپر معمولاً نزدیک وسط قرار دارد و بالا رفتن موقت آن در ترافیک سنگین طبیعی است.
محدوده نرمال دمای موتور در خودروهای خارجی
در خودروهای مدل‌بالا، محدوده نرمال کمی بالاتر است و گاهی تا ۱۰۵ درجه سانتی‌گراد هم طبیعی محسوب می‌شود، چون سیستم خنک‌کننده و سنسورهای دقیق‌تری دارند.
اگر دمای آب از حد قرمز بالاتر رفت یا چراغ هشدار روشن شد، باید خودرو را خاموش و سیستم خنک‌کننده بررسی شود.
چه عواملی روی دمای موتور تأثیر می‌گذارند؟
دمای موتور خودرو فقط به شرایط رانندگی بستگی ندارد، بلکه مجموعه‌ای از قطعات و عوامل روی آن تأثیر می‌گذارند. در ادامه مهم‌ترین آن‌ها را می‌بینیم 👇
۱. عملکرد ترموستات و رادیاتور
ترموستات وظیفه دارد اجازه گردش آب را بر اساس دمای موتور بدهد.
اگر در حالت بسته گیر کند، آب در موتور حبس می‌شود و دما سریع بالا می‌رود.
رادیاتور هم گرمای آب را دفع می‌کند؛ گرفتگی یا نشتی در آن باعث جوش آوردن خودرو می‌شود.
۲. وضعیت فن خنک‌کننده و سنسور حرارت
فن وظیفه دارد هوای خنک را از میان رادیاتور عبور دهد.
اگر فن یا سنسور حرارت درست کار نکنند، مخصوصاً در ترافیک یا هوای گرم، دمای آب موتور خیلی سریع بالا می‌رود.
۳. کیفیت و مقدار مایع خنک‌کننده
ترکیب درست آب و ضدیخ (معمولاً نصف‌نصف) بسیار مهم است.
کم بودن مایع خنک‌کننده یا استفاده از آب خالص، باعث کاهش بازده سیستم خنک‌کاری و رسوب در مجاری موتور می‌شود.
۴. شرایط رانندگی و آب‌و‌هوا
در مسیرهای سربالایی، ترافیک سنگین یا هوای گرم تابستان، دمای موتور معمولاً کمی بالاتر می‌رود.
در مقابل، در هوای سرد زمستان ممکن است موتور دیرتر به دمای کاری برسد.
۵. سلامت پمپ آب و مسیر گردش مایع
پمپ آب، مایع خنک‌کننده را در مدار به گردش درمی‌آورد.
خرابی پمپ، گرفتگی شیلنگ‌ها یا وجود هوا در سیستم می‌تواند باعث داغ شدن سریع موتور شود.
راهکارهای حفظ دمای نرمال موتور در شرایط مختلف
برای حفظ دمای نرمال موتور، ابتدا باید سطح مایع خنک‌کننده را به‌طور منظم چک کرد و در صورت نیاز، آب یا ضدیخ مناسب اضافه کرد. همچنین عملکرد ترموستات، پمپ آب و فن رادیاتور باید همیشه سالم باشد تا گردش مایع خنک‌کننده به‌درستی انجام شود.
علاوه بر این، راننده باید به شرایط رانندگی و آب‌و‌هوا توجه کند؛ در ترافیک سنگین یا مسیرهای سربالایی، موتور ممکن است کمی داغ‌تر شود، بنابراین توقف کوتاه یا کاهش فشار روی موتور می‌تواند کمک‌کننده باشد. استفاده از مایع خنک‌کننده با کیفیت و تعویض به موقع آن نیز نقش مهمی در جلوگیری از جوش آوردن و افت عملکرد موتور دارد.
نکاتی برای رانندگان ایرانی در هوای گرم یا ترافیک
- بررسی مرتب مایع خنک‌کننده: سطح آب و ضدیخ را حداقل ماهی یک‌بار چک کنید.
- توجه به عقربه آمپر: در ترافیک یا مسیرهای طولانی، اگر عقربه به سمت قرمز رفت، خودرو را متوقف کرده و اجازه دهید کمی خنک شود.
- کنترل فن و مسیر گردش هوا: مطمئن شوید فن رادیاتور درست کار می‌کند و مسیر عبور هوا مسدود نیست.
- استفاده از ضدیخ مناسب: برای جلوگیری از جوش‌آوردن در تابستان و یخ‌زدگی در زمستان، ضدیخ استاندارد و با کیفیت استفاده کنید.
- رانندگی متعادل در مسیرهای سربالایی: کاهش فشار روی موتور و جلوگیری از دور موتور بالا، به حفظ دمای نرمال کمک می‌کند.
جمع‌بندی و توصیه نهایی
دمای نرمال آب موتور بین ۸۵ تا ۱۰۵ درجه سانتی‌گراد است و پایش آن برای سلامت موتور حیاتی است. رعایت نکات ساده‌ای مثل بررسی منظم مایع خنک‌کننده، کنترل فن و ترموستات، و رانندگی متعادل در ترافیک و مسیرهای سربالایی می‌تواند از آسیب به موتور جلوگیری کند.
همچنین، استفاده از مایع خنک‌کننده با کیفیت و توجه به علائم غیرعادی دمای موتور، مثل بالا رفتن عقربه آمپر یا تولید بخار، به شما کمک می‌کند همیشه موتور در محدوده امن کار کند و عمر مفید خودرو افزایش یابد. با رعایت این نکات ساده، هم رانندگی راحت‌تر است و هم هزینه‌های تعمیرات کاهش پیدا می‌کند.
