فرمان خودرو، مهمترین ابزار ارتباطی راننده با جاده است. هرگونه نقص در عملکرد آن، به طور مستقیم ایمنی سرنشینان و پایداری خودرو را به خطر میاندازد. اگر در حین رانندگی یا هنگام تست کردن فرمان در حالت ایستاده، متوجه حرکت بیاثر و ناخواسته لقی غربیلک فرمان شدهاید، باید بدانید که این مسئله نشاندهنده استهلاک یا خرابی جدی در یکی از بخشهای حیاتی سیستم هدایت یا تعلیق خودرو است. این خلاصی، اگرچه ممکن است در ابتدا جزئی به نظر برسد، اما با گذشت زمان تشدید شده و در شرایط اضطراری (مانند پیچیدن ناگهانی یا ترمزگیری شدید)، میتواند منجر به عدم کنترل خودرو و بروز حادثه شود. در این مقاله جامع از وبسایت غربیلک، دلایل اصلی این پدیده را بررسی کرده و راهکارهای تخصصی برای رفع آن ارائه خواهیم داد.
ریشهیابی فنی: تفاوت خلاصی با ارتعاش فرمان
پیش از شروع فرآیند عیبیابی، باید بین دو پدیده متفاوت، یعنی لرزش و لقی، تمایز قائل شویم:
- لرزش فرمان: معمولاً ناشی از عدم بالانس بودن چرخها، تاب داشتن رینگ، یا مشکلات لاستیک است و اغلب در سرعتهای خاص (مانند ۸۰ تا ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت) احساس میشود.
- لقی غربیلک فرمان (خلاصی): حرکت آزاد یا “بازی” فرمان است که بدون تأثیر گذاشتن بر جهت چرخها اتفاق میافتد. این حالت به طور عمده ناشی از خرابی اتصالات و قطعات مکانیکی در سیستم فرمان یا جلوبندی است.
تمرکز ما در ادامه، بر روی بررسی دقیق دلایل ایجاد لقی غربیلک فرمان است.
عمدهترین علل لقی در سیستم فرمان و تعلیق
دلایل ایجاد خلاصی در فرمان را میتوان به سه بخش اصلی تقسیم کرد: اجزای سیستم فرمان، اجزای سیستم تعلیق و چرخها.
الف) خرابیهای مکانیکی در جعبه فرمان و رَک
جعبه فرمان، مهمترین عامل مکانیکی در ایجاد لقی غربیلک فرمان است. فرسودگی داخلی این مجموعه مستقیماً به خلاصی در دست راننده منجر میشود.
۱. خلاصی دنده شانه و پینیون
در قلب جعبه فرمان، دنده شانه (رَک) و دنده پینیون قرار دارند که حرکت چرخشی را به حرکت خطی تبدیل میکنند.
- ساییدگی دندهها: با گذشت زمان و تحت فشار، دندانههای این مجموعه فرسوده میشوند و فاصله بین آنها از حد استاندارد تجاوز میکند. این خلاصی مستقیماً در غربیلک حس میشود.
- تنظیم نبودن لقی: در برخی جعبه فرمانها، پیچ تنظیمی برای حذف خلاصی جزئی وجود دارد. اگر این پیچ شل شود یا تنظیم آن به هم بخورد، لقی ایجاد میگردد. تنظیم نادرست این پیچ توسط افراد غیرمتخصص میتواند باعث سفتی بیش از حد فرمان و آسیب به پینیون شود.
۲. فرسودگی بوشها و یاتاقانهای داخلی جعبه فرمان
رَک (دنده شانه) در داخل پوسته جعبه فرمان روی بوشهایی میلغزد. اگر این بوشها (که معمولاً تفلونی یا پلاستیکی هستند) ساییده شوند، رَک میتواند در داخل پوسته بازی کند. این حرکت جانبی غیرمجاز، به صورت لقی به غربیلک منتقل میشود.
۳. خلاصی در چهارشاخهها و اتصالات میل فرمان
میل فرمان، غربیلک را به جعبه فرمان متصل میکند. این میل دارای مفاصل (چهارشاخهها یا است تا بتواند در زوایای مختلف به خوبی عمل کند. هرگونه استهلاک و خلاصی در این مفاصل، قبل از رسیدن حرکت به جعبه فرمان، باعث ایجاد حرکت بیاثر در لقی غربیلک فرمان میشود.
ب) خرابیهای سیستم تعلیق و جلوبندی
سیستم تعلیق، واسط بین فرمان و چرخها است. خرابی قطعات تعلیق میتواند باعث شود که چرخها به درستی هدایت نشوند و این ایراد به فرمان بازگردد.
۴. خرابی سیبکهای فرمان
سیبکهای فرمان (سر پلوسها یا تای راد) وظیفه انتقال حرکت خطی جعبه فرمان به سگدست را بر عهده دارند.
- سیبکهای داخلی: خرابی این سیبکها نزدیکتر به جعبه فرمان است و معمولاً لقی غربیلک فرمان محسوستری ایجاد میکند.
- سیبکهای خارجی: فرسودگی آنها نیز باعث خلاصی میشود، اما شاید کمتر از خرابی داخلی به لقی غربیلک فرمان منجر گردد. پارگی گردگیر این قطعات و ورود آب و گرد و خاک، عامل اصلی سایش سریع آنها است.
۵. فرسودگی سیبکهای طبق و بوشهای طبق
سیبکهای طبق، نقطه اتصال طبقهای جناقی به سگدست هستند. اگر این قطعات فرسوده شوند، کل مجموعه چرخ در جهتهای مختلف (شعاعی و محوری) آزادی حرکت پیدا میکند. این حرکت ناخواسته، توسط سیستم فرمان، به عنوان لقی به راننده گزارش میشود. بوشهای طبق نیز در صورت پارگی، باعث جابهجایی طبق شده و این جابهجایی خلاصی را ایجاد میکند.
ج) مشکلات مربوط به چرخ و محور
۶. خلاصی در بلبرینگهای چرخ
بلبرینگهای فرسوده و شل شده اجازه میدهند که چرخ به صورت غیرمجاز روی محور خود بازی کند. اگرچه این خرابی مستقیماً به سیستم فرمان مربوط نیست، اما حرکت چرخ به وضوح به راننده حس لقی غربیلک فرمان را القا میکند.
روشهای تشخیص لقی غربیلک فرمان توسط راننده و مکانیک
تشخیص دقیق منشأ لقی برای تعمیر موفقیتآمیز ضروری است:
تست اولیه توسط راننده (حالت ایستاده):
- خودرو را خاموش کرده و ترمز دستی را بکشید.
- فرمان را آرام و به مقدار کم به چپ و راست بچرخانید.
- میزان حرکت فرمان قبل از شروع واکنش چرخها یا احساس فشار در سیستم را بررسی کنید. هرچه این خلاصی بیشتر باشد، ایراد جدیتر است.
تست تخصصی توسط مکانیک (بررسی زیر خودرو):
- مکانیک، خودرو را جک زده و یک نفر فرمان را کمی به چپ و راست میچرخاند.
- مکانیک با نگاه کردن به تک تک اتصالات (سیبک فرمان، سیبک طبق، و محل ورود میل فرمان به جعبه فرمان) نقطهای که در آن “بازی” یا خلاصی قبل از انتقال حرکت مشاهده میشود را پیدا میکند.
- همچنین با گرفتن چرخ از بالا و پایین یا طرفین، خلاصی بلبرینگ یا سیبکها را بررسی میکند.
راهکارهای عملی و تعمیراتی برای رفع لقی غربیلک فرمان
رفع لقی غربیلک فرمان معمولاً با تعویض قطعه فرسوده انجام میشود و به ندرت صرفاً با تنظیم قابل حل است، مگر در مورد خلاصی جزئی جعبه فرمان (در خودروهایی که قابلیت تنظیم دارند).
- تعویض سیبکهای آسیب دیده: اگر سیبکهای داخلی یا خارجی فرمان دچار خلاصی هستند، باید فوراً تعویض شوند. پس از تعویض سیبکهای فرمان، تنظیم مجدد زاویه چرخها (تنظیم فرمان یا آلاینمنت) الزامی است.
- تعمیر یا تعویض جعبه فرمان: اگر خلاصی مربوط به سایش دندههای داخلی جعبه فرمان یا بوشهای داخلی باشد، میتوان جعبه فرمان را تعمیر (بوش و کاسه نمد تعویض شوند) یا در صورت آسیب دیدگی جدی دندهها، کل جعبه را تعویض کرد.
- تعویض بوشها و قطعات جلوبندی: در صورت پارگی بوشهای طبق، آنها باید تعویض شوند تا طبق محکم در جای خود قرار گیرد.
نتیجهگیری و اهمیت پیشگیری
لقی غربیلک فرمان یکی از شاخصهای اصلی استهلاک قطعات جلوبندی و فرمان است. به دلیل ارتباط مستقیم این عیب با ایمنی رانندگی، به شدت توصیه میشود به محض مشاهده کوچکترین خلاصی در فرمان، به یک متخصص مراجعه کنید. سرویسهای دورهای جلوبندی و تعلیق، بررسی وضعیت گردگیرها و تعویض به موقع قطعات مصرفی، بهترین روش برای پیشگیری از بروز این مشکل و حفظ ایمنی و عملکرد صحیح خودروی شما است. با پیگیری این موارد، سلامت غربیلک فرمان خودروی خود را برای سالها تضمین خواهید کرد.
برای بازدید از سایت غربیلک اینجا کلیک کنید.
